Geografiija Web

a. Baldotektonihkka-teoriijat

http//ansatte.uit.no/kku000/webgeology/

Vállje “Platetektonikk”.

Namut sierra teoriijaid mat ledje ovdal otnáš dieđuid das mo geađgegierdobaldut lihkadit nubbi nuppi ektui. Čilge teoriijaid erohusaid ja vel goas dat almmuhuvvojedje.

á. Geađgegierdu (litosfeara)

Leat gávnnahan ahte eanajorbadasa geađgegierddus leat luoddaneamit, ja ahte dan dihtii leat baldojuohkádusat.

Vállje “Manteldynamikk og platetektonikk” ja geahča animašuvnna álgooasi.
Namut geađgegierddu (litosfeara) váldobalduid.

Man baldus lea min kontineantaoassi Fennoskandinávia?
(Sáhtát maid geahččat kártagirjjis.)

b. Geađgegierdobalduid johttáma sivat

Oza “Manteldynamikk og platetektonikk”-fáttá seamma neahttačujuhusas go bajábealde, ja vállje “Drivkraften for platebevegelsen”ja das “Drivkrefter for platetektonikken”.

Geahča 4 vuosttas animašuvnna ja loga teavsttaid maid.
Válddahala makkár oktasaš áddejupmi dál lea manne geađgegierdobaldut johtalit.

á. Eará lihkadanmállet

http://ansatte.uit.no/kku000/webgeology/

Vállje “Platetektonikk” ja fas “Divergerende lithosfæreplater”.
Dás oainnát ahte guokte geađgegierdobaldu, nugo guokte áhpebodnebaldu, sáhttet johtit goabbat guvlui.
Mii šaddá dađis luoddaneami sálvvu mielde? Čilge oanehaččat makkár geologalaš erenoamášvuohta lea dakko gokko Islánda lea.

b. Nordašuvvan

Vállje animašuvnna “Konvergerende lithosfæreplater” ja geahča 7–8. siidduid.
Mat guokte ja guokte geađgegierdobaldu sáhttet nordašuvvat oktii?
Namut makkár geologalaš bajásráhkadusaid balduid lihkadeamit buvttadit. 

c. Jávkan

Vállje “Kontinental plate mot kontinental plate”-animašuvnna.
Makkár geologalaš duovdda (baldu) sáhttá jávkat ollásit?

d. Várreviđjemáhccun

Go nubbi kontineantabaldu hoigojuvvo nuppi kontineantabaldu vuostá, nugo animašuvdna čájeha, de dat gohčoduvvo várreviđjemáhccumin.
Mii namahusaid lei dan várreviđjemáhccumis mii dagahii earet eará ahte gáissát
ceagganedje min guovllus?

đ. Oktiinordadeapmi

Geahča animašuvnna mii čájeha India- ja Ásiabaldu oktiinordadeami.
Makkár geologalaš bajásráhkadus šattai loahppaboađusin dás? Čilge mo bajásráhkadus navdo leat šaddan.

a. Mátta-Amerihká nannánduovdagat

Gáldu: Skuvlla kártagirji

Oza Mátta-Amerihká kártagirjjis.

Namut daid riikkaid main leat oarjemearragáttit/-riddosázut.
Mii lea dat hirbmat stuorra dovddus eanahámádat mii manná riddosázu nannáma bealde dadjat jo buot dáid riikkain?

á. Mátta-Amerihká mearraduovdagat

Oza Mátta-Amerihká atlasis. Namut daid riikkaid main lea oarjemearragáttit/-riddosázut. Geahča kártagirjjis riddoduovdagiid mat leat riddosázu meara bealde.

b. Erenoamáš mearrabotni

Makkár erenoamáš mearrabotni oaidná kártagirjjis, ja manin gohčoduvvo dát?

http://ansatte.uit.no/kku000/webgeology/

Vállje “Platetektonikk” ja “Konvergerende lithosfæreplater”-fáttá. Geahča animašuvdna “Havbunnsplate mot kontinental plate”.

c. Geologalaš árjjalašvuođat

Mii geologalaš hámádagaid orru leamen šaddan kontineantta riddogátti siskkabeallai maŋŋá go mearrabodnebaldu lea čákŋan kontineantabaldu vuollái?

Makkár geologalaš árjjalašvuođat oidnojit animašuvnnas?

Geahča viidáseappot boahtte animašuvnna.

Makkár eará váralaš geologalaš árjjalašvuođat sáhttet maid dáhpáhuvvat duollet dálle?

č. Vulkánalaš várrečohkat

Kártagirjjis sáhtát oaidnit vulkánalaš várrečohkaid Andesvárreviđjjis.

Oza vulkánaid mat leat alladat go 5000 mehtera áhpegierraga ektui.
Sirre ja čále listui. Mii lea alimus vulkánalaš várrečohka, ja čilge gos dat lea.

Buohtastahte tabeallain maid gávnnat dáppe: http://snl.no/Andesfjellene

Loga muđui Andesvárreviđjji birra seamma neahttasiiddus. Čále váldočuoggáid ja muital earáide jovkkožis.

d. Vulkánavárit

Oza neahtas eanet dieđuid alimus vulkánavári birra. Vállje vel muhtun eará vulkánavári ja čále váldočuoggáid. Muital earáide jovkkožis.