Geografiija Web

a. Beaivvášsystema

Beaivvášsystemas leat ee. dát planehtat: Venus, Jupiter ja Uranus.

Mii eanaspáppa namahus lea?

á Eanajorbadasa váldooasit

Mat eanajorbadasa váldooasit leat?

Mii osiid lea

• assámus
• aseheamos

b. Eanagarra

Čilge mo eanagara/doavnnji gassodat molsašuddá garrasit.

Man guovtti váldooassái juhkkojuvvo eanagarra?

Gáldut omd.: Duottar s. 9, Jordens indre 

c. Geađgegierdu

Mii geađgegierdu lea?

Geavat gáldun omd.:

Duottar s. 12, Wikipedia

Mii gerddiid lea dalán vuolábealde geađgegearddi, ja mii erenoamášvuođaid das lea?

č Eanadoarggástus ja vulkánačollun

Árvvoštala mo eanadoarggástusat ja vulkánačollumat sáhttet addit geofysihkkariidda dieđuid das mo eanajorbadas lea huksejuvvon.

Čilge mii reflekšuvdnaseismihkka lea.
Loga jordskjelv.no ja geavat eará gálduid, omd. fysihkka-fágas.

a. Eanagarrabaldut

Namut eanagarrabalduid.

Man eanagarrabaldus Norga lea? Čilge gokko manná eanagarrabaldu rádji Norgga oarjja- ja máttabealde.

á Rájit

Eurásia- ja Davvi-Amerihká eanagarrabalduid rádji manná earret eará Islándda badjel. Duottar s. 11 govvosis ráji guoras njuolaid mat mannet máŋgga guvlui. Čilge maid dat mearkkaša.

Wikipedia

Kártagirji s. 107
Duottar s.11

b Guovdačielggit

Oza neahtas dieđuid Davvi-Atlántta guovdačielggi birra, ja čále oanehaččat dan birra.

Mii stuorra eanahámádagaid Atlántaábis lea dakko gokko dát čielgi manná?

Makkár geologalaš árjjalašvuohta muhtumin deaivida Islánddas, mii lea dán stuorra eanadathámádaga alde?

Sátnečilgehus: Geologalaš árjjalašvuohta = Omd. vulkána aktivitehta ja eanadoarggástus, balduid oktiihoigan ja earráneapmi. Sivva dasa ahte eatnama siste lea liekkas.

Gáldu: Vulkaner og vulkanisme Loga “Island og den midtatlantiske ryggen” (Islánda ja Davvi-Atlántta guovdačielgi).

a. Stuorra eanahámádagat

Gokko manná Mátta-Amerihká- ja Nazca-eanagarrabalduid gaskasaš rádji?

Oza dan Kártagirjjis (dahje neahttakárttas).

Mii stuorra eanahámádagaid manná máŋgga čuođi miilla guhkkosažžan:

• mearrabotnis Mátta-Amerihká gáddesázu olggobeale?
• gáddesázu siskkabeale kontineantta mielde?

Gáldu: Platetektonikk

Loga “Litosfæreplatene” (geađgegierdobaldut dahje -rávttut)

á. Stuorra eanahámádagaid šaddan Subdukšuvdna

Govus neahtas: Fjellkjededannelse Vállje ”Fjellkjededannelse” ja das ”Vulkanske fjellkjeder”. Loga ”Subduksjonssoner” ja ”Subduksjonssoner og vulkanisme”. Dás oainnát mo kontineantahámádat gáddesázu siskkabeale šaddá.

Čilge mii subdukšuvdna lea baldotektonihka oktavuođas.

Čilge makkár geologalaš dáhpáhusa geažil hirbmat várreviđji šaddá ja mo dat šaddá.

Makkár geologalaš árjjalašvuođat leat maid dábálaččat dan stuorra eanahámádagas, Andesváriin, vel dál ge?

omd. vulkána aktivitehta ja eanadoarggástus,balduid oktiihoigan ja earráneapmi. Sivva dasa ahte eatnama siste lea liekkas

Iskka (neahtas) gokko ja goas leat leamaš árjjalašvuođat.

b. Eanavuodjun

Mii eanavuodjun (graben) lea ja manne dakkár lea šaddan muhtin sajiin?

Gáldu: Wikipedia Graben, Wikipedia Oslofeltet

Oza Kártagirjjis nu gohčoduvvon “Oslofelt” (Oslo-eanavuodjun) ja muital dárkilit gokko dat duovdda lea.

Čilge mii Oslo-eanavuodjun lea.

c. Eanavuodjuma šaddan

Stuorámus eanavuodjun (grabengorsa) lea Great Rift Valley (Skuvlla kártagirji: Stuorra eananvuodjun).

Čilge gos dat lea ja manne dat stuorra gorsalágan roggi lea šaddan.

Gáldu: Wikipedia Riftdalen

č. Rift Valley

JOAVKOBARGU:

Oza Interneahtas govaid ja dieđuid omd. Rift Valley-ohcansániin.

1. joavku: Ráhkat omd. PowerPoint-ovdanbuktima Rift Valley birra earáide luohkás.

2. joavku: Ráhkat omd. PowerPoint-ovdanbuktima.

Nuorta-Afrihkás juohkása Stuorra eananvuodjun guovtti oassái: Oarjeeananvuodjun ja Nuortaeananvuodjun 

Mat dovddus stuorra jávrrit ja alla várit leat daid guovlluin ja manin dat leat dovdosat?

Oza dieđuid máŋggalágan gálduin. Ráhkat gáldolistta. Árvvoštala gálduid maid lea